Γιατί στην κοινωνική προστασία, δεν είμαστε όλοι ίδιοι!
*Άρθρο του Διονύση Καλαματιανού, βουλευτή Ηλείας ΣΥΡΙΖΑ, π. Διοικητή ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, που δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ την 26-1-2020
Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την Κυβέρνηση το 2015 είχε να αντιμετωπίσει ένα υφιστάμενο σύστημα κοινωνικής προστασίας, άναρχο, κοινωνικά άδικο, αναποτελεσματικό και μη βιώσιμο. Ο σχεδιασμός της κοινωνικής πολιτικής, ιδίως του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, δεν έγινε ποτέ με στρατηγικό σκοπό την καθολικότητα των παροχών, παρά την συνταγματική υποχρέωση.
Αντιθέτως, χαρακτηριζόταν από έντονο κατακερματισμό, που αντανακλούσε την εν γένει πελατειακή λειτουργία του πολιτικού συστήματος, πριν από την κρίση. Η έλλειψη γενικών ρυθμίσεων άφηνε, βεβαίως, περιθώριο διεκδικήσεων και σε κοινωνικές ομάδες, που επιδίωκαν με συνέπεια και αγωνιστικότητα, εκτός του πελατειακού συστήματος δίκαιες ασφαλιστικές παροχές. Το αποτέλεσμα, όμως και στην περίπτωση αυτή, κατά την οποία οι κοινωνικές παροχές ήταν αποτέλεσμα κοινωνικών αγώνων και όχι πατρωνίας, ήταν ο κατακερματισμός των συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων με εξαιρετικά άνισες παροχές και καλύψεις.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας ήταν πιο γενναιόδωρο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το ακριβώς αντίθετο συνέβαινε. Πριν από το 2010, σύμφωνα με το σύστημα στατιστικών κοινωνικής προστασίας ESSPROS, το σύνολο του κοινωνικού προϋπολογισμού αντιστοιχούσε μόνο στο 81% του μέσου όρου της Ευρώπης των 15 και από τότε, λόγω της κρίσης και των μέτρων λιτότητας, καταποντίστηκε σε πολύ κατώτερα επίπεδα.
Οι δυο βασικοί στόχοι της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης του ΣΥΡΙΖΑ (ν.4387/2016) αντανακλούσαν τις αρχές και αξίες, που κατορθώσαμε να εφαρμόσουμε στη πράξη, σε συνθήκες οικονομικής ανισορροπίας.
Έγινε εφικτή η απλοποίηση των διαδικασιών και η διοικητική ενοποίηση των φορέων ασφάλισης σε ένα, διακρίνοντας πλήρως, προνοιακές και ασφαλιστικές παροχές.
Για το σκοπό αυτό θεσπίσαμε έναν, εθνικό φορέα κοινωνικής ασφάλισης, με ένταξη σε αυτόν όλων των φορέων κύριας ασφάλισης, χωρίς εξαίρεση, γιατί διαφορετικά, το εγχείρημα της ενοποίησης, θα υπονομευόταν στο σύνολό του. Ο εξορθολογισμός και η απλοποίηση του τρόπου ασφάλισης, θα διευκόλυνε τις επιχειρήσεις στη λειτουργία τους, ενώ η μείωση της γραφειοκρατίας, κατά τη χορήγηση των παροχών, θα επέτρεπε την ευκολότερη και όχι χρονοβόρα πρόσβαση των ασφαλισμένων στις παροχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΝΔ παρά την δήθεν κριτική που έκανε τότε επιμένοντας στην ίδρυση τριών Ταμείων, διατηρεί σήμερα τον ΕΦΚΑ, που εμείς οραματιστήκαμε και δημιουργήσαμε.
Παράλληλα, καθιερώσαμε την πλήρη ισονομία, μέσω της ουσιαστικής ενοποίησης του υπάρχοντος καθεστώτος κοινωνικής ασφάλισης, με θέσπιση ενιαίων κανόνων για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους και ανακαθορισμό των συντάξεων των ήδη συνταξιούχων. Οι ενιαίοι κανόνες είναι αναγκαίοι, γιατί απέναντι στους βασικούς κινδύνους της ζωής πρέπει όλοι οι ασφαλισμένοι να απολαμβάνουν τον ίδιο βαθμό εθνικής/κοινωνικής αλληλεγγύης. Η συμμετοχή του συνταξιοδοτικού συστήματος στη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας οριοθετήθηκε από το σεβασμό της ισότητας στα βάρη (άρθρο 4, παρ. 5 Συντάγματος).
Αυτές οι συνταγματικές αρχές και οι αξίες έρχονται να ανατραπούν σήμερα με τις παρεμβάσεις που κάνει η ΝΔ, μέσω του αρμόδιου Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Συνοπτικά:
- Η μόνιμη 13η σύνταξη καταργείται, άρα η μεγάλη πλειοψηφία των χαμηλοσυνταξιούχων χάνει μια ολόκληρη σύνταξη (περίπου 600.000). Μέρος μόνο των χρημάτων αυτών θα κατευθυνθεί επιλεκτικά, σε ορισμένους συνταξιούχους, σίγουρα όμως όχι σε εκείνους που το έχουν περισσότερο ανάγκη.
- Έρχεται η αχρείαστη αύξηση των εισφορών κατά 20% για το 85% των ελεύθερων επαγγελματιών και η επαναφορά του άδικου συστήματος των κλάσεων, που ευνοεί τα μεγάλα εισοδήματα σε βάρος των χαμηλότερων και καταργεί την αρχή της ίσης συμμετοχής στα δημόσια βάρη.
- Η δαπάνη που προβλέπεται για τις συντάξεις στον προϋπολογισμό είναι κατά 200 εκ. μικρότερη από ότι δαπανήθηκε το 2019. Άρα είναι προφανές ότι συνολικά οι συνταξιούχοι θα λάβουν λιγότερα από ότι το 2019, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι θα υπάρχουν γενικευμένες αυξήσεις.
- Ακόμη και αυτοί που θεωρητικά αναμένουν αύξηση λόγω βελτίωσης κάποιων ποσοστών αναπλήρωσης, στην πράξη δεν θα την δουν. Θα είναι μόνο «λογιστική», αφού αυτή απορροφάται από την λεγόμενη προσωπική διαφοράσε όσους έλαβαν σύνταξη πριν το ν. 4387/2016.
- Την ίδια στιγμή που επιβαρύνονται οι χαμηλοσυνταξιούχοι, με προκλητική ρύθμιση βολεύονται οι μετακλητοί των υπουργικών γραφείων, στους οποίους εξασφαλίζεται ότι θα λαμβάνουν και μισθό και σύνταξη.
- Η ΝΔ ισχυρίζεται ότι με τις σταθερές κλίμακες, θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν μεγαλύτερη σύνταξη, όσοι το επιλέξουν. Θυμίζουμε ότι ήδη από το 2017 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θέσπισε την δυνατότητα να πληρώνουν οι ασφαλισμένοι υψηλότερες εισφορές, εφόσον μπορούν, για να λαμβάνουν υψηλότερες συντάξεις. Η μεγάλη διαφορά έγκειται στο ότι τώρα η υψηλότερη εισφορά καθίσταται υποχρεωτική για όλους, θίγοντας προφανώς τους επαγγελματίες των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
- Διαφημίζεται ότι θα επισπευστεί η απονομή των συντάξεων και ότι από το καλοκαίρι του 2020 το 1/3 των συντάξεων θα εκδίδεται ψηφιακά σε λίγες μέρες. Ας σημειωθεί ότι δεν έχει γίνει ακόμα ο επανυπολογισμός σε 255.000 συντάξεις (εκ των οποίων 60.000 συνταξιούχων του πρώην ΝΑΤ) και οι τρέχουσες συντάξεις καθυστερούν να εκδοθούν για χρόνια παρά τις διαβεβαιώσεις του αρμόδιου Υπουργού. Επίσης, αν η έκδοση των νέων συντάξεων γίνει βιαστικά για να εμφανιστεί δήθεν μεγάλο έργο και ταχύτητα στη έκδοση των αντίστοιχων συνταξιοδοτικών αποφάσεων, υπάρχει έντονος ο κίνδυνος να γίνουν τρομακτικά λάθη εις βάρος των υποψήφιων συνταξιούχων.
- Με το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο η Κυβέρνηση επιδιώκει να ενσωματώσει το ΕΤΕΑΕΠ στον ΕΦΚΑ. Έτσι θα χρησιμοποιήσει τα 7,5 δις του Ταμείου για να καλύψει τις ανάγκες της κύριας ασφάλισης για τα επόμενα χρόνια, αλλάζοντας τον τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων, με την επέκταση της νοητής κεφαλαιοποίησης για το σύνολο του ασφαλιστικού βίου. Αυτή η μέθοδος αναμένεται να εξαϋλώσει ουσιαστικά τις επικουρικές συντάξεις σε βάθος χρόνου.
- Τέλος, επειδή η συζήτηση για το ασφαλιστικό δεν μπορεί να είναι αποκομμένη από τους μισθούς και τις εξελίξεις στο εργασιακό πεδίο, εκεί η ΝΔ πραγματικά σε έξι μήνες έχει αποκαλύψει πλήρως τις νεοφιλελεύθερες εμμονές της. Έφερε μειώσεις μισθών και επιδομάτων με την κατάργηση των ΣΣΕ, κατάργηση της αιτιολογημένης απόλυσης, περιορισμός του δικαιώματος τις απεργίας, αναιτιολόγητες απολύσεις και εκδικητικότητα απέναντι σε συνδικαλιστές, μείωση των προστίμων για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας, υπαναχώρηση από την δέσμευση για αύξηση του κατώτατου μισθού, υποβάθμιση ΣΕΠΕ κ.α. Όλα τα ανωτέρω αναμένεται να στερήσουν εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα του ΕΦΚΑ και να προκαλέσουν νέο κύμα ύφεσης και ανεργίας (ενδεικτική είναι η εκτόξευση της ανεργίας το Δεκέμβρη του 2019).
Συνεπώς στο ασφαλιστικό συγκρούονται δυο διαφορετικοί κόσμοι. Η παλιά γνώριμη «συνταγή» των οπαδών του ΔΝΤ και των μνημονίων και οι υγιείς παραγωγικές δυνάμεις της εργασίας που αντιλαμβάνονται ότι ο σεβασμός στα εργασιακά και κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη.
