Επαναδημοσίευση - Συμβολή στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 - Τα νομίσματα: Από το γρόσι και τα άλλα ξένα νομίσματα στον φοίνικα και την δραχμή.

Του Διονύση (Σάκη) Τραμπαδώρου*

Τα νομίσματα που συναντούμε στη συγκυρία της Επανάστασης, δηλαδή λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και λίγο μετά από αυτήν, είναι τα «τάλιρα δίστηλα», τα «τάλιρα γαλλικά», τα «γρόσια», το «γρόσσο», τα «τάλιρα της αούστριας», οι «παράδες», οι «φοίνικες» τα «τάλιρα της ρεγγίνας», τα «φλωρία βενέτικα» και οι «μαχμουτιέδες».

Για πολλά ακόμη χρόνια μετά την Επανάσταση, οι διάφορες συναλλαγές θα συνεχίσουν να γίνο­νται όχι μόνο στο τούρκικο νόμισμα αλλά και σε πολλά ευρωπαϊκά. Η πολιτεία αρκείται στο ρόλο του ρυθμιστή της αξίας των νομισμάτων αυτών, ορίζοντας με συνεχείς επίσημες διατιμή­σεις τις αντιστοιχίες των ευρωπαϊκών προς το τούρκικο νόμισμα, το γρόσι.

Από αυτή την άποψη παρουσιάζεται απλά ως συνεχιστής της οθωμανικής πολιτικής.

Έτσι, δεν είναι εύκολο κανείς να πει, με απόλυτο τρόπο, το πότε συντελείται η μεταβολή, αν δηλαδή είναι το 1828, έτος κοπής του φοίνικα ή το 1833, με την καθιέρωση της δραχμής, και την απαγό­ρευση της κυκλοφορίας των τουρκικών νομισμάτων[i].

Πάντως, η νομισματική αλλαγή του 1833, με την καθιέρωση της δραχμής, ήταν πολύ πιο ολοκληρωμένη και πιο επιστημονικά τεκμηριωμένη, απ’ ό,τι αυτή του Ι. Καποδίστρια με τον φοίνικα[ii].

Κατά τον Αλέξανδρο Δεσποτόπουλο, ο από 28 Φεβρουαρίου 1828 καθορισμός της επίσημης τιμής των διαφόρων ξένων νομισμάτων, σε σύγκριση με το γρόσι, νόμισμα το οποίο ήταν ακόμη σε χρήση για τον προϋπολογισμό του κράτους, και με αυτό συναλλασσόταν το δημόσιο, απέβλεπε στη διευκόλυνση του εμπορίου. Ο φοίνικας κόπηκε το 1828 και τέθηκε σε κυκλοφορία την 1^η Οκτωβρίου 1829.

Ο Ελληνικός φοίνικας κόπηκε με βάση το ισπανικό δίστηλο[iii].

 Η κοπή του φοίνικα υπήρξε, άλλωστε, το σπουδαιότερο νομισματικό μέτρο της κυβέρνησης Καποδίστρια, που ενείχε μάλιστα και εθνικό χαρακτήρα (ο Δεσποτόπουλος εννοεί την απάλειψη του παράγοντα της ποδηγέτησης της ελληνικής οικονομίας από τον Σουλτάνο, μέσω αλλαγών στην κυκλοφορία των νομισμάτων).

Από τον Ιανουάριο του 1830, καθορίστηκε η επίσημη τιμή των ξένων νομισμάτων, σε σύγκριση με τον φοίνικα, πού είχε στο μεταξύ ορισθεί ως το εθνικό νόμισμα.

Επίσης, τον Ιανουάριο του 1830, ανακοινώθηκε ότι από 1^ης  Μαρτίου 1830 τα κατάστιχα των δημοσίων υπηρεσιών θα έπρεπε να τηρούνται σε φοίνικες και λεπτά [iv]

.Ο δε Βασίλης Κρεμμυδάς αναφέρει ότι η μετάβαση στο ελληνικό κράτος έφερε στο προσκήνιο νομίσματα που πριν δεν κυκλοφορούσαν όπως ήταν το «παβαρικό», το «σπαθάτο», η «λίρα», το «γαλλικό» κ.ά. και εξαφάνισε άλλα με ευρεία χρήση (όπως τους «ρουμπιέδες» Πόλης και άλλους, τα «μπεσικλίκια» κ.ά.

Άφησε όμως ακλόνητο το πιο σκληρό νόμισμα, δηλαδή το κολονάτο (δίστηλο) τάλιρο που κατείχε τη θέση αυτή από τα τέλη του 18^ου αιώνα, με την πτώση της Βενετίας στον Ναπολέοντα και την συνακόλουθη καθολική απαξίωση του τότε σκληρού βενέτικου φλουρίου ή τσεκινίου.

Ο καποδιστριακός φοίνικας ισοτιμήθηκε προς ένα γρόσι, ενώ η έκδοση της δραχμής ισοτιμήθηκε επισήμως προς 2,5 γρόσια.

Όμως, το νόμισμα εκτός από μέσο συναλλαγής, είναι και εμπόρευμα, που η αξία του υπόκειται στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης και επομένως η τιμή του θα μπορούσε να κυμαίνεται με όρους αγοράς και οι ισοτιμίες να προσδιορίζονται από τις εκάστοτε συμφωνίες.

Το δε γρόσι εξακολούθησε να αντιστέκεται και ήταν σε χρήση επί πολλά χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους[v].

 

 

[i]Ευτυχία Δ. Λιάτα, Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα, Η κυκλοφορία των νομισμάτων στον ελληνικό χώρο, 15^ος-9^ος αι., Κ.Ν.Ε.-Ε.Ι.Ε., Αθήνα 1996, σελ. 9.

[ii]«Η διατίμηση του 1830 γίνεται για να ορίσει τις τιμές των διαφόρων νομισμάτων ως προς το ελληνικό νόμισμα, τον φοίνικα. Και οι τρεις όμως αυτές ταρίφες δίνουν την εντύπωση της προσωρινής λύσης σ' αντίθεση με την διατίμηση του 1833 όπου ο παραλληλισμός των ξένων νομισμάτων με την ελλη­νική δραχμή είναι συστηματικότερος, διεξοδικότερος και επιστημονικότερος. Επιπλέον, ο κατάλογος εδώ είναι ο πλουσιότερος από άποψη αριθμού νομισμάτων με αναφορά όχι μόνο στον τύπο του νομί­σματος αλλά και στο συγκεκριμένο έτος κοπής-του, αφού, ως γνωστό, οι διαφορετικές κοπές νομίσματος κατά κανόνα σήμαιναν και διαφορετική εσωτερική αξία αυτών». Ευτυχία Δ. Λιάτα, Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα, Η κυκλοφορία των νομισμάτων στον ελληνικό χώρο, 15^ος-9^ος αι., Κ.Ν.Ε.-Ε.Ι.Ε., Αθήνα 1996, σελ. 288.

[iii]Ευτυχία Δ. Λιάτα, Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα, Η κυκλοφορία των νομισμάτων στον ελληνικό χώρο, 15^ος-9^ος αι., Κ.Ν.Ε.-Ε.Ι.Ε., Αθήνα 1996, σελ. 154.

[iv]Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, «Οικονομική πολιτική του Καποδίστρια», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι 1975, σελ. 616.

[v]Βασίλης Κρεμμυδάς, Το καριοφίλι και το γρόσι. Στεριανές οικονομικές πραγματικότητες στη νότια Πελοπόννησο (1750-1850), Ιστορικό Αρχείο-Πολιτιστική Συμβολή της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 2004, σσ. 100, 102.

 

Ορισμοί νομισμάτων της περιόδου

Γρόσι/α= τουρκικό νόμισμα, το ένα εκατοστό της τουρκικής λίρας. Το κάθε γρόσι είχε 40 παράδες, (τουρκικά, gurush).

Γρόσσο= Πολλαπλάσιο του δηναρίου, γνωστό και ως  γρόσσιον, το οποίο κόπηκε για πρώτη φορά από το βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΑ΄στην Tours και ονομάστηκε gros tournois. Καταρχήν ισοδυναμούσε με 12 δηνάρια, αλλά σταδιακά η αναλογία μεταβλήθηκε

Δίστηλα= Ασημένια νομίσματα ισπανοαμερικανικής προέλευσης, πολύ διαδεδομένα στην Ευρώπη κατά τον 18^ο και 19^ο αιώνα, ίσης αξίας με το τάληρο, βενέτικο κ. ά. Νομίσματα της εποχής. Αλλιώς: Κολονάτο, ονομασία που περοέρχεται απ’τις δύο κολόνες (στήλες) που απεικονίζονται αριστερά και δεξιά του θυρεού τα Ισπανίας, ίσο με 5,43 γαλλικά φράγκα της ίδιας εποχής.

Μαχμουτιές=Νόμισμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκδόθηκε από το Μαχμούτ Β΄(1808-1839), και ήταν η κοινή ονομασία του atya-rumi altunu που κοινώς λεγόταν και mahmudiye και yirmibeslik (= νόμισμα 25 πιάστρων). Ο μαχμουτιές αυτός ήταν νέος τύπος χρυσού νομίσματος.

Παράς=  Είναι το αιγυπτιακό maidin (medino) και στις ελληνικές πηγές μαΐδι, μαϊδί ή μαγίδιον και μεδίνα, το οποίο εισαγόμενο στην Κωνσταντινούπολη ονομάστηκε παράς.

Τάλιρα δίστηλα= ασημένιο νόμισμα γερμανικής προέλευσης, διαδεδομένο σε όλη την Ευρώπη, αξίας πέντε μονάδων, ισότιμο με τα: κολωνάτο, ιμπεριάλικο, δίστηλο, ρηγκίνα, πεντάδραχμο και άλλα που κυκλοφορούσαν στις αρχές του 19^ου αιώνα, γερμ. Thaler, βεν. Talaro, ιταλ. tallero.

Τάλιρο της Αούστριας=μάλλον πρόκειται για τα «τάλαρα ιμπεριάλικα», τα τάληρα της Αυστρο-Ουγγαρίας.

Τάλιρο γαλλικό= Νόμισμα που χρησιμοποιείτο ευρέως στην Ανατολή. Υπάρχει αναφορά ότι στα 1709, στις αγορές της Λάρισας και της Θεσσαλονίκης, κυκλοφορούν ευρύτατα γαλλικά τάλιρα, τα οποία ανταλλάσσονται με ζολότες (πολωνικό νόμισμα) σε αντιστοιχία 150 και 160 τουρκικών άσπρων.

Τάλιρο της Ισπανίας= ή Δίστηλο ή τάλιρο κολονάτο ή απλά κολονάτο. Με βάση αυτό το νόμισμα εκδόθηκε και ο ελληνικός φοίνικας.

Τάλιρο της ρεγγίνας= Τάλιρο Αυστριακό της Μαρίας Θηρεσίας με ισοτιμία 3,12 γρόσια το 1800 και 6 γρόσια το 1819.

Φλωρί (βενέτικο)= Είναι το πασίγνωστο τσεκίνι, κομμένο στον τύπο του Βυζαντινού υπέρπυρου με τη σταθερότητα του τύπου και του τίτλου του από την πρώτη του κοπή το 1284 ως την κατάλυση της βενετικής δημοκρατίας (1797) θα αποτελέσει τον χρυσό νομισματικό κανόνα της εποχής και θα καταστεί ο ρυθμιστής των άλλων νομισματικών συστημάτων για αιώνες ολόκληρους.

Φοίκινας= Το πρώτο ελληνικό νόμισμα που εκδόθηκε το 1828.

*Ο Διονύσης (Σάκης) Τραμπαδώρος είναι Οικονομολόγος και Ιστορικός (ΜΑ)

Προέλευση εικόνας: https://el.wikipedia.org/